Dünyada en çok Urfalı Süryani'nin yaşadığı yer neresidir sorusuna verilecek yanıt Hindistan çoğu kişi için biraz şaşırtıcı olacaktır. Hindistan'da günümüzde 500.000 civarında Urfalı Süryani yaşamaktadır.
4.yy da Urfa'dan göç eden 72 ailenin soyundan gelen ve Kenanlı Toma'ya istinaden Kenanlılar (Knonoye - Knanaye) olarak isimlendirilen Süryaniler Süryani Kilisesi'nin ve tarihinin özgün bir parçasını oluşturmaktadırlar
MALABAR'A YOLCULUK
Kenanlı Tüccar Toma
Urfa Metropoliti Mor Yusuf
Süryani geleneğine göre Kenanlı (Fenikeli) bir tüccar olan Toma rüyasında Elçi Mor Toma tarafından I. yyda kurulan Hindistan Kilisesi'nin kötü durumunu görür ve kilisenin bu durumu onun bu kutsal yolculuğa karar vermesini sağlar. İznik Konsili'nden 20 yıl sonra Kana'lı uluslararası tüccar Kenanlı Toma 72 ailenin oluşturduğu 400 kişilik bir Süryani grup ile Antakya Patriği Mor Ostateos'un talimatı ile Hindistan'ın Malabar kıyılarına gitme hazırlıklarına başlar. Metropolit Urfalı Mor Yusuf ve Kenanlı Toma kafileye başkanlık etmek için görevlendirilir. İsimleri Bagi, Hadai, Kujalig, Koja, Bukuth, Mugmuth ve Tedmught olarak geçen 7 büyük aileden oluşmakta olan kafile, sadece ailelerden oluşmuyor, kahinler ve şemmasları da içeriyordu.
Kafile uzun bir kara yolculuğunun ardından Malabar kıyılarına 3 gemi ile yola çıkar. Geleneğe göre İlk gemi olan "Babil" de 3 bayrak direği bulunmakta ve bu direklerde Abgar Krallığı'nın, Roma Devletinin ve Kral Davut'un bayrakları dalgalanmakta idi. Mor Yusuf ve Kenanlı tüccar Toma başkanlığındaki kafile MS. 345 yılında Malabar kıyılarında bulunan Kodungallor'da karaya ayak basarlar.
Grup İmparator Cheraman Perumal tarafından yürekten karşılanır. İmparator onları karşılamak için kardeşi Ramavarma ile bakanı Vettathu Mananı gönderir. Kenanlı Toma grubuna Kodungallor da oturma ve ticaret izni verilir.
Kodungallor da bir kilise ve 72 konut inşa edilir. Yerliler burayı "Mahadevar Pattanam" (yüksek kent) olarak isimlendirir. Kenanlı Toma, Metropolit Mor Yusuf ve beraberindekiler burada birçok Malabarlıya Hristiyanlığı müjdeleyip çok sayıda kilise inşa ederler. Böylece Kenanlı Toma ve Urfalı Süryanilerin gelişi bölgedeki Mor Toma tarafından kurulan kiliseyi tekrar tesis ederek güçlendirilir.
KUZEYLİLER VE GÜNEYLİLER
Kalissery'de bulunan Mort Meyrem Kenanlılar Kilisesi
Malankara kilisesi tarihinde kuzeyli ve güneyli terimlerine sıkça rastlanmaktadır. Genelde kabul edilen görüş Kenanlı Toma ve onunla birlikte gelenlerin soyundan olan ve Kodungallor'un güney kısmında yaşayanlar güneyli (Thegumbhagor), yerli Süryaniler ise kuzeyli (Vadakkumbhagor) olarak isimlendirildikleridir. Başka bir geleneğe göre ise Periyar Nehri'nin güneyinde yaşamasından yerli Süryanilerin ise kuzeyinde yaşaması nedeniyle bu isimle çağrıldıkları yönündedir.
SEMİTİK BİR TOPLULUK OLARAK KENANLILAR
Kenanlılar yerli Süryaniler ile evlenmemekte ve Eski Mezopotamya geleneklerini devam ettirmektedirler. Kenanlılar Endogamik (kendi içinde evlenen) bir toplum olarak o devirden beri yaşamaktadırlar.
Raban Itty Toma'nın kabiri
Evlilik töreni boyunca gelinin, damadın sağında durması, ölünün yüzünün defin töreni esnasında doğuya doğru çevrilmesi, kahinlerin giydikleri başlıklar, kıddas sırasındaki barış öpücüğü, ebeveynleri tarafından çocukların kutsanması semitik adetlerdir. Tüm bu adet ve gelenekler Kenanlılar tarafından günümüzde dahi uygulanmaktadır.
1524 yılında Kalküta ile Kochin arasındaki savaş nedeniyle Kodungallor'un kiliselerinin ve sinagoglarının yıkılmasıyla Hıristiyanlar ile Yahudiler Udayamparoor Mulamthruthy ve Kaduthuruthy gibi daha güneyde bulunan yerleşimlere göç ederler. Vadakkankoor Raja‘sı (Kral) Kenanlıların gelerek Kaduthuruthy'e yerleşmelerinden memnuniyet duyar. Kenanlılar burada kendi kiliselerini 1556 yılında inşa ederler, bununla eş zamanlı olarak Ranny, Changanacherry, Chingavanam, Thripunithura, Uzhavoor, Nelanpavoor, Kallissery, Kottayam ve Chungam da yerleşirler.
SÜRYANİ ORTODOKS İNANCI
Kenanlı Toma ve beraberindekilerin gelişi Malabar Kilisesinin dağılmasını önlediği gibi ruhsal ve sosyal olarak gelişmesini sağlar. Bilindiği gibi Süryani ritüel ve gelenekleri halen günümüzde Hindistan'da 3,5 milyonu Ortodoks olmak üzere 10 milyonu aşkın Süryani tarafından yaşatılmaktadır. Bununla birlikte Kenanlıların tümü kendi etnik kimlik ve miraslarını korumuş ve Süryani kilisesinin bir parçası olarak varlıklarını sürdüregelmişlerdir. Süryani Kilisesi Portekizliler'in Hindistan'a ayak basmalarına kadar bölgede tekti.
ZOR YILLAR
Nasrani Simham olarak bilinen Kenanlı Edavazichal Potchan
Portekizliler Hindistan'a geldikleri andan itibaren Süryani geleneğini yok ederek yerine Latin geleneklerini yerleştirmeye çalıştılar. Portekizli olan ve 1599 yılında Hindistan'a gelen Goa Metropoliti Menesis Udayamparoor da bir Sinod toplayarak Kenanlıların gelişinden beri var olan Süryani öğretilerini zorla değiştirmek için çalışmalara başlar. Menesis ve yandaşları bazı Süryanileri güç ve para ile saptırmayı başarırlar. Bununla beraber Raban Itty Toma liderliğindeki Kenanlılar 17. yy ortalarında Portekizliler'e direnmeleri onların bu konudaki amaçlarına en azından tam olarak ulaşmalarını önler. Raban Itty Toma liderliğinde ortalama 25.000 Süryani Kochin yakınlarındaki Mattahcherry de toplanır ve Latin öğretilerini kabul etmeyerek Süryani İnancı'na ölümüne bağlı kalacaklarına yemin eder. Bu yemin "Coonan Kurishu" olarak bilinmektedir ve 1653 yılında Süryani Patriği Mor Ataallah'ın Hindistan'a gelirken Portekizlilerce batırılıp boğulmasını duyuşlarından sonra gerçekleşir.
Bu olaydan sonra Süryaniler ikiye bölünür. Arhedyakun Toma ve Raban Itty Toma'yı izleyenler Kadim Süryani inancına bağlı kalırken bir kısım Süryani Roman Katolik oldu. Aynı zamanda Kenanlılar da ikiye bölünür; para ve zorla Roma otoritesini kabul eden Kenanlılar, Kenanlı Katolik olur.
Mor Diyonosiyos Joseph Pulkottil (solda) ve yardımcısı Nasrani Simham (Hristiyan ASlanı) olarak bilinen Kenanlı Edavazichal Potchan (sağda)
18. ve 19. yy larda Süryaniler arasında bazı anlaşmazlılar baş gösterir. Bu anlaşmazlılardan birisi ise İngiltere Kilisesi'ne olan borç ve kilisenin vakıfları ile ilgilidir. Uzun yıllar süren hukuki savaş neticesinde mahkeme Malankara Süryani kilisesi Metropoliti Mor Diyonosiyos Joseph Pulkottil başkanlığındaki Süryanilerin Vakıflar üzerindeki esas sahip olduğuna karar verir. Malankara Süryani Kilisesi Metropoliti Mor Diyonosiyos Joseph Pulkottil in bu hukuki mücadeleyi kazanmasına yardım eden bir Kenanlı Edavazichal Potchan (E.M. Phillip) dır.
Bütün bilgi ve tecrübesini Süryani Kilisesi'ne adayan bu kişi Nasrani Simham (Hıristiyan Aslan) olarak kilise tarihine geçmiştir. Malankara Süryani Kilisesi Metropoliti Mor Diyonosiyos Joseph Pulkottil dönemi yani 19. yy'ın II. yarısı Malankara Süryani kilisesinin altın çağlarından biri olmuştur. Onun kilise yönetimindeki duyarlı ve özverili tavrı kilisenin bu verimli dönemi yaşamasına olanak sağlar. Onun Kenanlılara olan sevgi ve güveni idari kadrosuna aldığı üç Kenanlıdan anlaşılmaktadır.
KENANLILAR ABRAŞİYESİ
21 Ocak 1882 tarihinde Malankara Süryani Kilisesi Metropoliti Mor Diyonosiyos Joseph Pulkottil'in onayı ve kutsamasıyla 11 Kenanlı Rahip, Vekayanadu'daki Kenanlıların Mor Stefanos Kilisesi'nde toplanarak Malankara Süryani Ortodoks Kenanlı komisyonunu kurar. Heyet oybirliği ile Phillip Edavaizhical'i sekreter ve Uthuppan Thomma Puthenparachal (Vazhayil)'i veznedar olarak seçer. Bu kurumun oluşumu Hindistan Süryanileri ve Kenanlı Süryaniler için bir dönüm noktası olarak kabul edilmektedir. Kananlılar komitesi o dönemde bulunan 9 Kenanlı kilisesinin yönetimini düzenlemek için çalışmalara başlar. Bununla birlikte Ramamangalandan Ranny'e taşınan Kenanlılar arasındaki evlilikler ile ilgilide çalışmalar yürütür.
1882 tarihindeki kuruluşundan itibaren Kenanlılar Abraşiyesini dört Metropolit yönetmiştir. Şimdiki Metropolit 2004 yılında Şam Mor Afrem Manastırı'nda Kadasetli Patriğimiz Moran Mor İğnatiyos I. Zekka Ayvaz tarafından resmedilen Mor Severios Kuryakos'tur.
1910 yılında Kenanlılar komitesinin isteği - başvurusu ile Patrik Moran Mor İğnatiyos II. Abdullah Kenanlıların kendi kendilerini yönetebilecekleri bir abraşiye kurmalarına izin verir. Kenanlılar Abraşiyesi 31 Ağustos 1910 yılında resmen kurulur ve ilk Metropoliti olarak Rahip Gevargeese Edhavazichal Mor Severios Gevargis bizzat Patrik Moran Mor İğnatiyos II. Abdullah tarafından takdis edilir.
KENANLILARIN GÜNÜMÜZDEKİ DURUMU
Kenanlılar günümüzde çoğunluğu Hindistan'da olmak üzere dünyanın dört bir yanında yaşamaktadır. Kenanlılara ait Hindistanda toplam 63 kilise bulunmaktadır. Kuzey Amerika'da bulunan 9 kilise ile bu sayı 72 ye çıkmaktadır. Mor Severios Kuriakos başkanlığında dünya genelinde 68 Kenanlı rahip bulunmaktadır. Kenanlılar Abraşiyesi'ne bağlı çok sayıda sosyal kurum ve eğitim kurumu bulunmaktadır. Abraşiyenin merkezi Kenanlıların yoğunlukta yaşadığı Chingavam da bulunan Mor Afrem Teoloji Semineri'dir.
Ranny Endustrial Training College, Ranny Mor Thomas Üniversitesi, Kurichy Vanitha Mandiram (Manastır) Othara da bulunan Nazaereth Ashram (Aşram - İhtiyarhane), 3 bayan yurdu, Ranny de bulunan erkek yetimhanesi ile kız yetimhaneleri ve onlarca ilk ve orta dereceli okul sayılabilir. 2003 yılında Kenanlılar kendilerine ait bir Süryani Tıp Fakültesi inşasına başlamışlardır. Bununla birlikte kendilerine ait hastane ve dispanserleri de bulunmaktadır.
Kadasetli Patrik Hazretlerinin Kenanlılar Abraşiyesini ziyareti, Kerala 2005.
Kenanlılar günümüzde halen kendi aralarında evlenmekte, diğer Süryaniler ile dahi evlenmemektedir. Bununla birlikte Hindistan'daki diğer Süryaniler ile birlikte tek vücut olarak kadim Süryani İnancını günümüzde de en ateşli şekilde yaşatmaktadır.
Kenanlılar son yıllarda uzun zaman önce sadece üst düzey kişiler tarafından bilinen Süryaniceyi yeniden yeşertmek amacıyla sadece Süryanice konuşulacak olan bir Kenanlı Köyü kurma çalışmalarına başlamışlardır.
Roma Katolik Kilisesi'ne bağlanan Kenanlı Katolikler her ne kadar Latinleşmiş özelliklere sahip olsalar da günümüze kadar Süryani geleneklerini kısmen sürdürmekte bununla birlikte onlarda diğer Kenanlılar gibi kendi aralarında evlenmektedir. Günümüzde Süryani - Malabar Kilisesi'ne bağlı olan ve Metropolitlik merkezleri Kottayam'da bulunan Kenanlı Katolikleri'nin Metropoliti Mor Kuriakos Kunnassery'dir. Katolik Kenanlı'ların 1911 yılından beri Katolik kilisesi içinde ayrı metropolitlikleri bulunmaktadır.
KUZEY AMERİKA KENANLILAR ABRAŞİYESİ
Bir kısım Kenanlılar 1950'lerin sonunda ABD'ye göç etmiştir. Mor Klimis Abraham'ın ABD yi 2. ziyaretinde 1982 yılında Kuzey Amerika Kenanlıları için bir abraşiye kurulmasına karar vermiştir. Metropolite bağlı olan ve Horiepiskopos Dr. Şemun Achen'in başkanlığındaki Kuzey Amerika Kenanlıların başına 1986 yılında Horiepiskopos Abrohom Thomas Vazhayil gelir. Sonraki 20 yılda Kuzey Amerika Kenanlıları iyi organize olarak çok sayıda toplumsal kültürel ve inançsal proje gerçekleştirirler. Günümüzde Raban Thomas Chirathalackal başkanlığında yüzlerce aileyi ihtiva eden ve Boston'da bulunan Mort Meryem Manastırı ve 11 kiliseleri bulunan Amerikalı Kenanlılar Abraşiyesi direkt Hindistan'da ikamet eden Metropolit Mor Severios Kuriakos'a bağlıdır.
KAYNAKÇA
* Antakya ve Doğu Patriki Kadasetli Mar İğnatiyos 3. Yakup'un Hindistan Süryani Kilisesi'ne Resuli ziyaretleri; Metropolit Hanna Dolabani, 1965 İstanbul
http://www.suryanikadim.org/
* http://www.syriachristianity.org
* http://www.knanaya.us
* http://www.knanayaworld.com
* http://apostolicvisit.cjb.net
habersanliurfa.net
anadoluhaberler.com
Kültür,Sanat ve Tarih haberleri
Salih Darıcı
Salih Darıcı Haberleri, Köşe Yazıları,Yorumları Şanlıurfa Birecik
